Almannatengsl á 16. öld

Ég held á fyrsta eintaki Bókatíðinda 2008. Það kom úr vélinni hjá Odda í morgun. Bókatíðindin eru mjög stór, raunar eru þetta önnur stærstu Bókatíðindi allra tíma, með um 750 titla á skrá. Þau hafa heldur aldrei verið prentuð í jafn stóru upplagi, 125.000 eintökum.

Í þeim er auglýsing um nýja þýðingu á fyrstu útgefnu bók hins mikla andlega verndara Crymogeu, Arngríms Jónssonar lærða frá Mel í Miðfirði. Þetta er ritið Brevis commentarius de Islandia sem kom út í Kaupmannahöfn árið 1593. Þar tekst Arngrímur á við aðstæður sem okkur eru nú að góðu kunnar:

Ísland er útsett fyrir misskilningi, rangfærslum og níði í erlendum fjölmiðlum. Til að mæta þessari neikvæðu mynd skrifar hann bók eftir bók á latínu og kemur í dreifingu og prent erlendis, fyrst í Kaupmannahöfn en síðan í Hamborg. Markmiðið er að bæta ímynd Íslands á erlendum vettvangi. Í því skyni túlkar Arngrímur sögu landsins upp á nýtt og setur menningu þess og bókmenntir og sögu í nútímalegt samhengi endurreisnarinnar.

Sögufélagið gefur þessa bók út. Hér kynnist fólk því enn og aftur að almennatengsl eru samofin nútímanum. Arngrímur notaði bókaútgáfuna og prentið, sem þá var helsti fjölmiðill heims og notaði helsta samskiptamiðilinn innan fjölmiðlunarinnar, latínuna, til að koma á framfæri hugmyndum um hvernig bæri að skilja ímynd Íslands og þar með sjálfmynd íslensku valdastéttarinnar.

Þetta varð meginverkefni lífs hans. Hann sat á Hólum í nærri 30 ár og sinnti ímyndarkynningu meðfram öðrum störfum, s.s. að reka prentsmiðju, stýra skóla og kennslu og halda utan um rekstur biskupssetursins og ríkja á stólnum sem einskonar skiptaráðandi um hríð. Afraksturinn var sá að í nærri tvær aldir tókst honum að ná merkilegu tangarhaldi á orðræðu útlendinga um Ísland, en ekki síst að byggja upp orðræðu Íslendinga sjálfra um sig. Hugmyndir hans um að íslenska sé elsta tungumál heims eða að Íslendingar séu frjálsbornir menn sem ekki láti kúga sig, eru okkur enn í dag síður en svo framandi. Þær voru hins vegar dæmigerðar endurreisnarhugmyndir.