Dagar bókanna

Vika bókarinnar hefst nú á mánudaginn. Hún er séríslensk uppfinning, hnituð í kringum alþjóðlegan dag bókarinnar og höfundarréttar sem UNESCO kom á fót og setti niður 23. apríl, á messu heilags Georgs, sem alveg óvart er afmælisdagur Halldórs Laxness. Í ár er Vika bókarinnar raunar haldin í tíundasta skiptið.

Draumur bókaútgefenda, bóksala og höfunda hefur frá upphafi verið að þessi tími væri einhvers konar allsherjar hátíð bókanna, þá myndi samfélagið ekki snúast um annað en bækur í nokkra daga. Það markmið á enn eftir að uppfyllast en það má hugga sig við að skrefin í áttina þangað eru jafn mikilvæg og leiðarlokin.

Ástæðan fyrir því að UNESCO valdi þennan dag er að á messu heilags Georgs er haldið upp á sérstakan dag bóka og rósa á Spáni. En hæst rís þó hátíðin í Katalóníu. Heilagur Georg er verndardýrlingur Katalóna og þar varð til sú hefð að gefa á þessum degi sérhverjum bókakaupanda rós í kaupbæti. Úr varð svo gífurleg kaupmennskuhátíð að myndarlegur partur heildarársveltu bóksölunnar í Katalóniu grundvallast á þessum eina degi. Þar sem bóksöluhefðir okkar hafa frá seinna stríði verið í beinu sambandi við jólaverslunina og miðast við smekk annarra en kaupenda bókanna (við keyptum bækur fyrir aðra en okkur sjálf) höfum við, eins og raunar margir aðrir, séð þessa katalónsku hefð í mildu draumljósi.

Enn og aftur þurfum við meiri og betri rannsóknir á bókamarkaðinum til að geta fullyrt nokkuð um breytingar á honum en það var athyglisvert að sjá niðurstöður úr árlegri Capacent-könnun Félags íslenskra bókaútgefenda þar sem spurt var um "einkaneyslu" bókakaupenda. Þar kom fram að nálega 70% aðspurðra höfðu keypt bækur handa sjálfum sér á árinu 2007. Fólk var ekki beðið um að sundurliða það frekar þannig að hér eru áreiðanlega að hluta skyldukaup, svo sem skólabækur, en miðað við það sem bóksalar og bókaútgefendur segja er straumurinn í þessa átt augljós: Bókamarkaðurinn á Íslandi er að breytast úr gjafamarkaði í neyslumarkað.

Vika bókarinnar átti frá upphafi að vera ein af leiðunum til að gera heilsársmarkað fyrir bækur mögulegan. Það sem hefur þó breytt mestu í þá veru er ekki endilega þessi sérstaka bókavika, heldur sú staðreynd að framboð á ódýrum bókum á fyrrihluta ársins hefur tekið algjörum stakkskiptum. Nú eru komnar út um 50 kiljur það sem af er ári og það telst vera met. Kiljuútgáfa án stuðnings bókaklúbba var mjög erfið fyrir aldamótin síðustu. En síðustu árin hefur mikið breyst og nú er svo komið að kiljur eru auglýstar jafn stíft og innbundnar bækur á jólamarkaði. Vika bókarinnar er staðsett á hárréttum tíma í þessu útgáfuferli, mitt á milli vetrarmánuða og páska og síðan vorsins og sumarupphafs þegar sumarleyfismarkaðurinn tekur við. Hún er því hin fullkomni tími til að markaðssetja bækur sumarsins og minna á það sem gert hefur verið mánuðina á undan. Forsenda þess að hún sé eitthvað er líka að til séu bækur.

Fyrir tveimur árum settu Félag íslenskra bókaútgefenda og bóksalar í gang átakið Þjóðarargjöf til bókakaupa. Með því er fólk hvatt til kaupakaupa með beinum fjárstuðningi. Í raun skuldbindur félagið sig til að borga út mörg hundruð milljónir, sem er í raun ákaflega brattaralegt svo ekki sé meira sagt. Glitnir studdi átakið árið 2006 og 2007 en nú er þröngt í búi þar eins og á fleiri bankabæjum og því veður Félag íslenskra bókaútgefenda nú í verkefnið eitt og óstutt. Næsta þriðjudag hefst dreifing ávísana en jafnframt geta allir beðið um ávísanir í bókabúðum og prentað meiri peninga á bokautgafa.is. Verkefnið hefur vakið mikla athygli já systurfélögum okkar á Norðurlöndum og þykir djörf leið til að auka bóksölu á afmörkuðum tímum ársins.

Um leið þenur Félag íslenskra bókaútgfenda út starfsemi sína og hefur birtingar á auglýsingaröð sem ætlað er að sjáist næstu árin til áminningar bókinni. Fyrsta afraksturinn má sjá í opnuauglýsingu í Mogganum í dag og næstu mánuði og misseri fylgja svo fleiri slíkar auglýsingar.

Þær eru birtar vegna þess að við sem komum nálægt bókaútgáfu og miðlun ritaðs orðs erum þess fullviss að ef hér á að vera líf verður að vera til öflug menning, útbreiðsla þekkingar og samfélag sem elur á samræðu, umburðarlyndi og menntun. Við trúm því að rituð orð - prentuð orð og stafræn - séu langmikilvægustu leiðirnar til þess að skapa gott samfélag og andlega uppljómað fólk.