Arnaldur með tvær á þýska árslistanum

Þýska bókabransablaðið buchreport er frábærlega duglegt í að búa til lista yfir öll svið þýskrar bókaútgáfu. Listinn sem Der Spiegel birtir um bóksölu, eða öllu heldur listarnir - því að erlendum sið er sala almennra rita og skáldverka aldrei borin saman - er unninn af buchreport og sérstakur kiljulisti sem birtur er í sjónvarsdagskrárblaðinu Gong er einnig unnin af buchreport. Um hver árámót tekur buchreport svo saman ítarlega árslista þar sem 100 mest seldu bækur í öllum fjórum flokkum skáldverka og almennra rita jafnt innbundinna sem í kilju er birtur auk þess sem sérstakur forlagslisti er unninn sem sýnir hvaða forlög áttu flesta titla á topp 100 yfir mest seldu skáldverk.

Það er mjög forvitnilegt að skoða þessa lista og spá í hver þróunin er á þessum langstærsta útflutningsmarkaði íslenskra bókmennta, og raunar öðrum stærsta bókamarkaði heims og stærsta þýðingarmarkaði veraldar. Í skýrslu sem stofnun í fjolmiðlafræðum við háskólann í Erlangen tók saman fyrir nokkrum árum um þróun topp 100 listans í Þýskalandi frá 7. áratugnum til upphafs 21. aldar komu fram mjög athyglisverðar niðurstöður. Þar sást glögglega hve stór hluti listans eru þýðingar, um 60-70% þegar allra mest er á tíunda áratug síðustu aldar. Að sjálfsögðu var mest þýtt úr ensku en það sem var einkum athyglisvert fyrir okkur var hlutdeild norrænna bókmennta eftir miðjan tíunda áratuginn. Næst á eftir enska málsvæðinu var norræna málsvæðið stærst, með um tvo tugi titla á topp 100 þegar mest var. Norrænar bækur náðu raunar yfirhöndinni yfir bækur frá spænskumælandi löndum sem höfðu verið stærsti flokkurin á hæla enskunni á níunda áratugnum þegar suðuramerískir höfundar voru þýddir á þýsku í gríð og erg.

Eins og Halldór Guðmundsson benti á í nýlegri grein í Nordisk literatur og raunar einnig í pistli í Fréttablaðinu má að stórum hluta þakka útflutningsárangur íslenskra bókmennta á síðustu árum þessari þróun. Nú eru hins vegar blikur á lofti, hlutdeild norrænna bóka minnkar nokkuð frá því sem áður hefur verið og það sem er líka athyglisvert er að þýskir höfundar láta nú æ meira að sér kveða og ná meiri árangri, sem er grundvallarbreyting frá því sem var fyrir um áratug síðan þegar þýskar bókmenntir virtust vera í útrýmingarhættu.

Mest selda skáldsaga síðasta árs á þýska málsvæðinu var Die Vermessung der Welt eftir Daniel Kehlmann, sem raunar kom út haustið 2005, en situr sem fastast í toppsæti listans og er raunar mest selda bókin í Þýskalandi í augnablikinu. Bjartur á víst réttinn á henni og gæti vel hugsast að hún yrði neon-bók nú í sumar. Þetta er nokkuð klassísk "þekkingarskáldsaga" af evrópsku gerðinni, söguleg skáldsaga um vísindalega og menningarlega þekkingu og tilurð hennar með hefðbundnum "hvað ef?" snúningi og fjallar um æviskeið tveggja mikilmenna Alexanders von Humbolts og Carl Friedrich Gauss sem voru upp á sitt besta á fyrri hluta 19. aldar.

Magnaðasta forlag þýska málsvæðisins er hið svissneska Diogenes forlag í Zürich sem eftir að hafa hvílt sig aðeins árið 2005 kemur nú sterkt inn og á 8 titla á topp 100 yfir mest seldu skáldverkin og þar munar um að gamli góði bestsellerinn Ilmurinn eftir Süskind seldist aftur í kjölfar bíómyndarinnar sem frumsýnd verður hér í byrjun febrúar (mér var sagt hjá forlaginu að það hefðu selst 30.000 eintök á viku) sem og verk Paolo Coehlos og Donnu Leon.

Arnaldur okkar Indriðason er eina íslenska nafnið á þessum listum, og þarf kannski ekki að koma neinum á óvart. Hann á raunar enga bók á innbundna listanum yfir mest seldu skáldverkin en tvær á kiljulistanum, Engelstimme eða Röddina (44. sæti) og Menschensöhne eða Synir duftsins (62. sæti). Manni finnst þetta næstum sjálfsagt en auðvitað er þetta massaárangur hjá okkar manni. Næst er svo að taka stóra listann!

Sá norræni höfundur sem mestrar hylli nýtur er að sjálfsögðu Mankell. Á innbundna listanum er hann í 15. sæti með bókina um heila Kennedys. Næsti norræni höfundur á þeim lista er síðan Åke Edwardsson í 73. sæti. Næst kemur svo Finninn Ilkka Remes (sem sendi mér eitt sinn eitt furðulegasta kynningarbréf sem ég hef lesið) í 88. sæti og norski spútnikhöfundurinn Per Petterson með sína stolnu klára í 93. sæti. Arne Dahl, dulnefni Svíans Jan Arnalds, lokar svo listanum í 100. sæti. Oft hafa Norðurlandabúarnir verið magnaðri en þetta. Staðan á kiljulistanum er hins vegar betri.

Af 10 mest seldu skáldsögunum í innbundinni mynd er 60% þýtt og 40% þýskt. Bandaríski krimmahöfundurinn Elizabeth George, sem harðir krimmalesendur hér þekkja og hefur ritað mikla seríu um lögreglumann sinn Thomas Lynley, er í 7. sæti. Cecilia Ahern, írska stjórnmáladóttirinn og chick-lit drottningin er í 6. sæti. Donna Leon með sínar Brunetti-sögur frá Feneyjum er í 5. sæti og Frakkinn Francois Lelord er í 4. sæti með þýska þýðingu á enn einni sögunni um stressaða sálfræðinginn Hector, Le Nouveau Voyage d'Hector, ákaflega meginlandsleg skemmtisaga sem ég sæi nú ekki alveg ganga í hérlenda lesendur, fremur en þessi Hectorssería yfirleitt. Síðan er það meistari Dan Brown í 9. og 10. sæti með Engla og djöfla og Da Vinci lykilinn, en Da Vinci lykillinn er raunar mest selda kilja þýska málsvæðisins á árinu 2006 (þ.e. í Þýskalandi, Austurríki og Sviss).

Þjóðverjana á topp 10 þekkir hér ekki nokkur kjaftur en mig langar þó að minnast örfáum orðum á bókina sem er í 3. sæti, Glennkill eftir Leonie Swann. Það er án efa frumlegasti krimmi sem ég hef lesið, bráðfyndin og mögnuð bók sem fjallar um rannsókn írskrar kindahjarðar á morði á sauðamanni sínum. Bókin kom út haustið 2005 og það tók smá tíma fyrir hana að komast í umferð, enda sjálfsagt einn klikkastaði söguþráður sem sögur fara af, en hann gengur upp. Vel skrifuð, meinfyndin og sniðug útfærsla á klassísku efni. Þetta var þriðja mest selda innbundna skáldsaga ársins 2006 á þýska málsvæðinu.

Das war's!