Minningargrein um Bol Bolsson

Í Lesbók Mbl. um síðustu helgi skrifaði ég smá pistil um opna samfélagið og gervisjálfsmyndir bloggara og viðbrögð "alvöru" fjölmiðla við trúðum og búktölurum. Hún fer hér á eftir:

Ýmis teikn eru um að „hið svonefnda blogg“ sem Morgunblaðið rekur og blandar við fréttaveitu sína á Netinu sé í nokkru afhaldi hjá forvígismönnum blaðsins. Þannig hefur mbl.is verið mikið í mun að halda sæti sínu sem vinsælasti fréttavefur landsins í mælingum og nú hafa með stuttu millibili birst tveir leiðarar í Morgunblaðinu sem draga fram kosti netvæðingar fyrir samfélagið allt, hins „opna samfélags“. Það má lengi rekja sundur hvað býr í orðinu „opið“ og þeim draumalandstón sem það inniber, sú var tíðin að „opin verk“ (í merkingunni listaverk) áttu að hrista heiminn til nýs skilnings á sjálfum sér; meira að segja Umberto Eco komst fyrst til frægðar fyrir bók sína um „opna verkið“. En nú um stundir er „opnunin“ stafræn. Hún er í fyrsta lagi pólitísk draumsýn um óheftan aðgang að upplýsingum sem hvort eð er má finna á stafrænu sniði, en aðeins á lokuðum kerfum. Eins og leiðarahöfundur Morgunblaðisins reifar í erindi sínu þann 13. ágúst síðastliðinn, er kominn tími til að íslenskar sveitastjórnir nýti sér netið í meira mæli. Tæknin er til staðar. Nú er að hleypa almenningi í bókhaldið. Í öðru lagi þýðir „opnunin“ að hverskonar stífni við að miðla höfundarréttarvörðu efni með stafrænum leiðum verði afnumin, gáttirnar verði „opnaðar“. Sterk undiralda er meðal netverja í þessa átt og jafnvel innan Evrópusambandsins eru að verki kraftar sem virðast ætla að knýja fram að öll hugverk sem sambandið styrkir verði „opin“, æði oft í fullkomnu trássi við höfunda og útgefendur. Við sem erum sannfærð um að framtíð frjálsrar tjáningar í markaðssamfélagi felist í því að áfram verði eignarréttur á hugverkum erum skeptísk á þessa þróun, en það breytir því ekki að þarna er þrýstingurinn. Þeir sem nú fást við fjölmiðlun og útgáfu verða að lesa í þessi kort. Morgunblaðið eyddi gríðarlegum fjármunum, kröftum og tíma í að netvæðast. Nú telja margir að verið sé að uppskera. Þarna sé starfandi sterk fréttaveita með víðlendu umræðukerfi sem jafnframt er mikilvægur auglýsingamiðill.

Og nú er verið að taka frekari skref í átt að því að tengja þá sem fréttirnar skrifa á mbl.is (og mættu hugsa oftar: „hvernig segir maður þetta á íslensku?“) við notendur og bloggara. Nú getur maður prjónað við fréttir og sent inn eigin myndir af atburðum. Svo sía þeir á ritstjórninni úr það sem vert er að birtast. Á þetta er ekki komin mikil reynsla en Morgunblaðið kynnti hugmyndafræðina í leiðara þann 9. ágúst og þar var tæpt á því að góð reynsla hefði hlotist af „hinu svonefnda bloggi“ á blog.is. Einn traustasti bloggari þessa lands, Salvör Gissurardóttir, hristi hausinn á bloggi sínu yfir þessu hátimbraða orðalagi og benti á hið augljósa. Þrátt fyrir að mbl.is hafi veðjað á stafræna framtíð miðlunar virðist sjálfsmyndin enn prentsvört. Þetta sést raunar ekki aðeins á orðalagi eins og þessu, heldur líka á því hvernig Morgunblaðið tekur á sjálfsmyndarspursmálinu mikla. Þar er alls ekki átt við sjálfsmynd blaðsins. Þar er átt við hinar margbreytilegu sjálfsmyndir bloggaranna, ekki síst þær sem eru „ekki raunverulegar“, hvað sem orðið „raunverulegur“ þýðir nú í hinum stafræna heimi.

Nú er nýafstaðinn mikill stormur á blog.is sem þegar þetta er ritað hefur verið þagað um í prentheimum. Bolur nokkur Bolsson, sem var augljóslega flippbloggari, stormaði inn á Moggabloggið, teikaði hverja einustu frétt á mbl.is (algerlega kerfisbundið, hann sagði skoðun sína á ÖLLUM fréttum) þusaði þar einhverja innantóma vitleysu og tókst á viku að verða að vinsælasta bloggara þessa „umræðuvettvangs þjóðarinnar“, eins og Morgunblaðið kýs sjálft að kalla blog.is. Þá afhjúpaði dengsi sig, í ljós kom að kjötveran átti sér annað greni í stafræna skóginum, bloggaði líka hjá samkeppnisaðilanum visir.is, var auk þess blaðamaður á Fréttablaðinu og raunar tilnefndur til Blaðamannaverðlauna Íslands nú í vetur fyrir skrif sín um mismunun í fjárframlagi til kvenna- og karladeilda í fótbolta. Afleiðingin var að ójöfnuðurinn var leiðréttur. Maðurinn heitir Henry Birgir Gunnarsson og hann settist óðar upp í stríðsvagn sinn, ók með herfangið um aðalgötur netsins og undir sigurboga Baugsmiðlanna, hæðandi Moggabloggið og fréttakommentin. Hann hafði eins og hann segir sjálfur (http://blogg.visir.is/henry - sótt 14.08.2007)  gert tilraun og hún heppnast betur en hann hafði nokkurn tíma þorað að vona: „Ég hef sýnt vel fram á fáranleika Moggabloggsins. Fréttatengdu bloggin eru óþolandi, of áberandi í fréttunum en virka og skila heimsóknum. Einhverra hluta vegna sækir Bolurinn í þessi blogg og það er ljóst að engu breytir hversu ómerkilegt bloggið er. Fólk vill augljóslega alltaf lesa þó svo viðkomandi fari í taugarnar á þeim [sic].

“Hvernig bregst mbl.is eða blog.is við þessu? Eins og Henry rekur sjálfur voru viðbrögðin taugaveiklunarleg og fálmkennd. Athugasemdir teknar út af síðunni og henni lokað, að minnsta kosti tímabundið. Álíka atburðir urðu reyndar í vor þegar Hrólfur nokkur Guðmundsson, sem lengi hafði rifið kjaft á blogginu, reyndist vera „and-sjálf“ kjötveru sem hafði annað sjálf heimavið. Utan á hann hengdist undarleg rödd Emils nokkurs sem blog.is lokaði á og varð tilefni mikilla skrifa meðal bloggara um hvort slíkt mætti eða ei: Það varð smá lokun í „opna samfélaginu.“ Raunar má Bolur eiga það að skoðanir hans voru á engan hátt særandi eða dónalegar, raunar öfugt við það sem margt fólk lætur sér um munn fara þegar það bregst við fréttum á mbl.is. Þar er stundum svo mikill kjaftháttur að mann rekur í rogastans. En við erum jú í „opnu“ umhverfi.

Þegar Morgunblaðið rekur þessa þróun í sínum flaggdálkum er ætíð gert ráð fyrir samfellu sjálfsverunnar. Að fólk hafi ekki áhuga á að skipta sér upp í deildir og vera með búktal. Fyrirfram er gert ráð fyrir því að þeir sem ræða saman séu upplýstar skynsemisverur sem vilja taka þátt í málefnalegri samræðu um hag þjóðfélagsins. En eins og dæmin sanna þá er þetta ekki svona. Takmarkanir „opna“ samfélagsins virðast mestar þegar því lýstur saman við trúðana, bullarana, klikkhausana, öfgafólkið og brjálæðingana. Hvar eiga vondir að vera í „opna samfélaginu“?